1990 yılında yerine yenisi yapılmasına karar verilerek yıkılan valilik binası yeni mimarı yapısı ile kaybedilen kent kimliği adına kanayan yara olmaya devam ediyor. 1991 yılından sonra, şimdiki Valilik binası, Belediye sarayı ve 12 Katlı İş Merkezi Zonguldak’ın tanıştığı yeni mimari yapılar oldu. Bu yapıların Zonguldak’ın dokusuna uyup uymadığı günümüzde hala tartışılmaya devam ediyor. Eski valilik binasını hatırlayan vatandaşlar,” keşke yıkılmasaydı, fakat eski bina ihtiyaç karşılamıyordu. Bu binanın yeri yanlış , denize karşı manzara kapanıyor. Zonguldak’ın tarihi yapısı kayboldu, günümüzde Kastamonu Valilik Binası yıkılmadı hizmet vermeye devam ediyor. Zonguldak Valilik Binası’da hizmet vermeye devam edebilirdi. Tarihi dokumuzu koruyamadık.” dediler.
YIKILAN VALİLİK BİNASI GEÇMİŞİ
Yıkılan tarihi Valilik binasının mimarı Avusturyalı Mimar Theodor Jost' tur. Theodor Jost Ankara'nın planlamasını yapan Clement Holzmeister’den bir yıl önce Türkiye'ye gelir ve önce Sağlık Bakanlığı binası ve onun arkasından Bakteriyoloji Enstitüsü (Hıfziı Sıhha Enstitüsü) binasını yapar. Ancak 1928 de Türkiye'den ayrılır. Daha Sonra aynı projenin bir uygulaması olarak Zonguldak Vilayet binası planlanır, ancak kendisinden proje müellifi olarak nasıl izin alındığına dair bilgi belli değildir. Zonguldak valilik binası, Ankara’da Sıhhiyedeki binayla kardeştir hatta ikiz kardeştir. İnşaatına 1931 yılında başlanmış ve 1932 yılında hizmete açılmıştır. Ankara’daki yapı, bodrum üzerine üç kat, Zonguldak’taki bodrum üzerine iki kat olarak yapılır. 1960’dan sonra Zonguldak’taki yapının üzerine üçüncü kat ilave edilir. Simetrik bir düzenlemeye sahip olan yapılar, derinliği daha fazla olan bir orta bölüm ile yan kanatlardan oluşmuştur. Yapının giriş cephesindeki payeler ikinci kattan itibaren duvar payesine dönüşerek katlar boyunca yükselir ve yapıya anıtsal bir görünüm kazandırır. Merdivenli üçlü giriş düzeni daha sonra çeşitli kamu yapılarında da uygulanmıştır. Yapıya arka cepheden de girişler mevcuttur. Zonguldak’taki yapının hem önden hem arkadan merdivenli girişi mevcuttur. Ulusal üsluptan farklı anlayışta tasarlanan yapının pencereleri, girişin iki yanındaki bölümlerde düşey, iki uç kanatta ise yatay bordürler içine yerleştirilmiştir. Mekânlar yan kanatlarda geniş bir koridor boyunca dizilmişlerdir. Üst katlarda toplantı salonları bulunur. Cepheler değişik renklerde taşla kaplanmıştır, anıtsal merdiven ise mermerdendir. Ön cephede zemin kat bitimine kadar ve giriş cephesinin ikinci kata kadar devam eden payelerinde Ankara taşı kullanılmıştır.
1929 yılında Vali Akif Behzat İyidoğan döneminde yapımına başlanan Vilayet binasının açılışı; Cumhuriyet Bayramı’nda (29 Ekim 1932, Cumartesi günü) bu binanın ilk Valisi Halit Aksoy tarafından yapılmıştır. Zonguldak’ta Hükümetin önü ya da Hükümet Meydanı denen alan eski Vilayet binasının arkasındaki alandı. Çünkü vilayet binasının ön cephesi denize bakardı. Deniz ulaşımının daha hakim olduğu o yıllarda gelen misafirlerin bu kapıdan karşılanması planlanıyordu. İlk zamanlarda törenler ve etkinlikler bu alanda yapılıyordu. 1940 yılından sonra arka kapısının daha uygun olduğu görülmesinden dolayı ön kapı olarak kullanılmaya başlandı ve kapının açıldığı meydan Valilik meydanı oldu (Cumhuriyet Meydanı), törenler ve toplantılar burada yapıldı. Yapının giriş katı Adliye Sarayı yapılana kadar da adliye olarak kullanıldı. 1990 yılında yerine yenisi yapılmasına karar verilerek yıkımına başlanmış olup, yeni inşaat devam ederken kullanımı devam edilmesi için kademeli şekilde yıkılması gerçekleştirilmiştir.
(Haber-Neriman Dengiz)
